Türk Sinemasında Bir Gömülü Hazine – Otobüs

Kimi kaynaklara göre 1974 yılında çekimlerine başlanan bu film yapım süreci ve içeriği itibariyle Türk sinemasının en ilginç ve kayda değer filmlerinden bir tanesidir. Dişçi eskisi bir yönetmen olan Tunç Okan, denkleştirdiği paralarla kendi başına bir film çekmek istemektedir ve bunu otobüs filmiyle mükemmel bir biçimde başarır.

Filmin hikayesinden kısaca bahsetmek gerekirse ufak bir türk işçi topluluğu Almanya’ ya çalışmaya götürülme bahanesiyle bir otobüse bindirilir ve yolculuğun sonunda İsveç’ e getirilerek bozuk paralarına kadar soyulur. İroni budur ya dolandıran da kendilerindendir, o da bir Türk’ tür. Sonrasında anlatılan bir yabancılaşma ve kapitalizm eleştirisidir. Daha da derinde aslında kapitalizmin getirdiği eşitsizlik ve kültürlerin arasında gittikçe büyüyen uçurumdur. Ayrıca değişen ahlak anlayışı da bunun bonusudur.

Filmde Tunç Okan başroldedir ve geriye kalan oyuncular ise Tuncel Kurtiz dışında amatördür. Belki de bu amatör ruh sayesinde filmdeki oyunculuk ta üst düzeydedir.

Dönemi için oldukça cesur bir anlatım içermesine ve sağlam bir senaryoya sahip olmasına rağmen film zaman zaman ucuz milliyetçi söylemlerin sözcüsü olmaktan geri durmadığı gibi bunu kör parmağım gözüne şeklinde yaptığından da anlatımın ahengi de bozulmaktadır. Ancak yine de ortada mükemmel bir üslup ve ne yaptığını çok iyi bilen bir yönetmen vardır ki filmin sonlarında Tunç Okan’ ın girdiği pavyon tarzı (peep show?) bir yerde insanların ahlak anlayışının farklılığının hem onun yüzüne hem de bizim yüzümüze tokat gibi indiği sahnelerde oluşturduğu o sürreal atmosfer mükemmeldir.

Ek olarak Tunç Okan’ ın filmin genelinde yakaladığı mükemmel ritm ve kurgudaki ustalık ayrıca takdire şayandır. Ne de olsa senaryo da çok fazla diyalog yoktur ve yönetmen geniş ve orta planlarla otobüsün o kalabalığın arasında kalışını mükemmel resmeder ve derdini çok fazla söze gerek bırakmadan anlatır ki takdir edersiniz Türk sinemasında çok alışık olmadığımız bu durumdur bu.

Filmle ilgili bir başka güzel detay da müzikleridir. müzikler Zülfü Livaneli’ ye aittir ve atmosferle çok iyi uyum sağlar. Ayrıca müzikler bağlamadan keman kullanımına kadar çeşitli ve etkilidir.

Her ne kadar günümüz için çok yeni şeyler söylemese de ve teknik olarak çok yeni gözükmese de otobüs Türk sineması adına keşfedilmesi elzem olan önemli bir politik kült filmdir.